Bloom, Kolb, Kirkpatrick? Met welke trainingsmodellen heb jij al kennisgemaakt? Een mini train-de-trainer aan de hand van 6 modellen.

Van Gelder

Wat heb ik toch een leuk vakgebied. Actuele kennis over hoe mensen leren omzetten in inspirerende en activerende trainingen.
De onderwijskunde is ontstaan in de jaren ’70 van de vorige eeuw en daarmee een jong vakgebied. Van Gelder, één van de grondleggers, ontwierp zijn ‘didactisch model’.
Een model dat je in iedere train-de-trainer wel zal tegenkomen. Of op z’n minst de componenten ervan!

Neem alleen al de leerdoelen. Zij vormen de kapstok van iedere training en tegelijkertijd de basis voor de evaluatie ervan.

Bloom leerdoelen taxonomie

Nu we het toch over leerdoelen hebben, laten we Bloom niet vergeten. Hij ontwerp met zijn ‘leerdoelentaxonomie’ een indeling van leerdoelen.

Dat ‘kennis’ aan de basis ligt voor hogere leerdoelen, zoals ‘begrip’ en ‘toepassing’, daar is niet iedereen het over eens. Die discussie vind ik echter niet zo interessant.
De meerwaarde van de taxonomie van Bloom vind ik dat het je helpt een veelzijdige training te ontwerpen met een goede mix. Door verder te gaan dan (feiten)kennis en je cursisten te prikkelen om tot een toepassing of een eigen creatie komen.

Kolb leerstijlenmodel

Vaak gaan we er onbewust vanuit dat anderen net zo leren als wij. Sommige trainers zijn bijvoorbeeld echte ‘denkers’ en houden van een goed onderbouwde theorie. Mensen hebben heel verschillende leervoorkeuren. Kolb heeft in zijn model vier voorkeursleerstijlen gedefinieerd.

• De ‘dromer’ leert door reflectie;
• De ‘denker’ leert door theoretiseren;
• De ‘beslisser’ leert theorie toe te passen;
• De ‘doener’ leert door trial & error.

Een training bestaat echter nooit alleen uit theorie of alleen uit opdrachten: Het model van Kolb vormt een cyclus. Door deze te doorlopen creëer je een inspirerende training voor iedereen.

Deci & Ryan zelfbeschikkingstheorie

We gaan door op de psychologische toer! Een training geven aan een groep gemotiveerde mensen vind ik zelf toch wel het leukst. Maar wat motiveert mensen nu eigenlijk? Volgens Deci & Ryan hebben we allemaal drie psychologische basisbehoeften:

1. Competentie
2. Relatie
3. Autonomie

In je training kun je tegemoet komen aan deze behoeften. Hoe doe je dat?

Mensen willen zich competent (1) voelen. Aan die basisbehoefte kom je het beste tegemoet in een omgeving die gericht is op ontwikkeling (en waar mensen niet afgerekend worden op resultaat). Bovendien zijn de sociale omgangsregels duidelijk, zodat cursisten een constructieve relatie (2) kunnen aangaan. Tenslotte maakt een goede trainer zich misbaar door het zelfsturend vermogen en daarmee de autonomie (3) van de cursisten te versterken.

Evaluatiemodel op 4 niveaus van Kirkpatrick

Evaluatie kwam hiervoor al aan bod bij ‘Van Gelder’. Het model van Kirkpatrick gaat specifiek in op evaluatie.

‘Wat vond je van deze cursus?’ Het antwoord op deze vraag wil je vast weten. Maar ik moet je teleurstellen: het zegt lang niet alles over de kwaliteit van de cursus. Dit komt omdat deze evaluatievraag slechts speelt op ‘reactieniveau’. Volgens Kirkpatrick zijn er vier niveaus waarop je kunt evalueren:

1. Reactie
2. Leren
3. Gedrag
4. Resultaat

Het laatste niveau gaat over de vraag naar resultaat: welke prestatie heeft de cursist neergezet als gevolg van de training? En wat heeft dit concreet opgeleverd? (bijvoorbeeld meer winst, minder klachten, etc.) Weliswaar moeilijker te meten, maar dat is wel waar we het voor doen!

ADDIE instructief ontwerpmodel

Ok. Dit hoort misschien niet in een basis train-de-trainer thuis. Maar een deel van onze klanten wil graag zelf een cursus ontwerpen en vraagt ons om te begeleiden. Wij maken samen met de klant een planning, waarbij we diverse ontwerpstappen doorlopen.

Welke stappen zijn er te nemen? ADDIE is een acroniem dat staat voor de ontwerpstappen die je neemt:

• Analysis – analyse van onder andere doelgroep en competenties
• Design –  ontwerp van het lesplan
• Development – ontwikkeling van de lessen, instructieteksten, opdrachten, vragen, video-opnames, etc.
• Implementation –  implementatie; de uitvoering inclusief het organiseren van de randvoorwaarden
• Evaluation – evaluatie

Veel trainers hebben al concrete lesideeën en staan te trappelen om met ‘ontwikkeling’ (development) te starten. Ieder kwartier dat je echter besteed aan analyse en design, scheelt je drie kwartier tijd bij de ontwikkeling! De analyse en ontwerpfase zorgen echter voor een goed doordacht plan. Het levert de kapstok op voor het ontwikkelen van de lessen.